Woord vooraf / 17
Deel 1 Arbeidsrecht en arbeidsverhoudingen
1. De structuur van de arbeidsrelatie van de overheidswerknemer / 21
1.1 De ambtenaar en zijn overheidswerkgever / 21
1.1.1 Vereist: arbeidsovereenkomst naar Nederlands recht / 22
1.1.2 Vereist: arbeidsovereenkomst met een overheidswerkgever / 22
1.2 De overgangssituatie / 23
1.3 De Ambtenarenwet 2017 in een notendop / 24
1.3.1 Integriteitsbeleid / 24
1.3.2 Beperking van grondrechten / 25
1.4 Kroonbenoeming / 26
2. Arbeidsverhoudingen / 27
2.1 De vakbond / 27
2.1.1 Het recht op staking en andere collectieve acties / 27
2.1.2 Het overleg met de vakbonden / 29
2.2 De collectieve arbeidsovereenkomst (cao) / 30
2.2.1 Algemeen verbindend verklaring van cao’s / 32
2.2.2 De cao en overgang van onderneming / 33
2.3 De ondernemingsraad / 34
2.3.1 Het adviesrecht van de OR / 34
2.3.2 Het instemmingsrecht van de OR / 35
3. Overgangsregelingen Ambtenarenwet 2017 / 37
3.1 Van aanstelling naar arbeidsovereenkomst / 37
3.2 Van rechtspositieregeling naar cao / 39
3.2.1 Rechtspositieregeling blijft gelden als ware zij een cao totdat er een cao is / 39
3.2.2 Aandachtspunt: doorwerking van de cao / 40
3.3 Het toepasselijke recht / 40
4. De arbeidsovereenkomst / 43
4.1 De arbeidsovereenkomst: elementen / 43
4.1.1 Arbeid verrichten, gedurende zekere tijd / 43
4.1.2 Loon / 44
4.1.3 Gezag / 44
4.1.4 Het rechtsvermoeden van het bestaan van een arbeidsovereenkomst / 44
4.1.5 Overzicht verschillende overeenkomsten / 45
4.1.6 De verschillende soorten arbeidsovereenkomsten / 45
4.2 De (eerste) arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd / 46
4.2.1 Automatisch einde / 46
4.2.2 Tussentijdse opzegging / 47
4.2.3 De inhoud van de arbeidsovereenkomst / 48
4.3 De ketenregeling en conversie / 48
4.3.1 Ketenregeling – conversie / 49
4.4 De oproepovereenkomst / 50
4.4.1 De voorovereenkomst / 50
4.4.2 De overeenkomst met uitgestelde prestatieplicht / 50
4.5 De uitzendovereenkomst / 52
4.5.1 Geregistreerde uitzendonderneming / 52
4.5.2 Bijzondere regelingen over uitzendovereenkomsten / 53
4.6 De payrollovereenkomst / 53
4.6.1 Bijzondere regelingen over payrollovereenkomsten / 54
4.7 Detachering / 55
4.8 De expat/de buitenlandse arbeidskracht/grensoverschrijdende arbeid / 56
4.8.1 Toepasselijk recht en ambtenaarschap / 56
4.8.2 Bevoegde rechter / 57
4.8.3 Buitenlandse arbeidskracht werkend in Nederland / 57
4.8.4 Nederlandse werknemer in het buitenland / 58
5. Bijzondere bedingen / 61
5.1 Het proeftijdbeding / 61
5.1.1 Schriftelijkheidsvereiste / 61
5.1.2 Duur en aanvang proeftijd / 61
5.1.3 IJzeren proeftijd / 62
5.1.4 Opvolgende arbeidsovereenkomsten en opvolgende werkgevers / 63
5.1.5 Proeftijdontslag / 63
5.2 Het concurrentie- en relatiebeding / 66
5.2.1 Concurrentiebeding in de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd / 67
5.2.2 Schriftelijkheid / 67
5.2.3 Concurrentiebeding in de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd / 67
5.2.4 Uitleg concurrentiebeding / 69
5.2.5 ‘Zwaarder drukken-criterium’ / 69
5.2.6 Verval van rechtswege / 70
5.2.7 Vernietiging / 71
5.2.8 Acties partijen / 71
5.3 Het incorporatiebeding / 72
5.3.1 Binding cao / 73
5.3.2 Het overeengekomen beding / 74
5.3.3 Handhaving, nawerking en overgang van onderneming / 74
5.4 Het eenzijdig wijzigingsbeding / 75
5.4.1 De arbeidsvoorwaarde / 76
5.4.2 Het schriftelijkheidsvereiste / 77
5.4.3 Toetsingscriteria / 78
5.4.4 De weigerende werknemer / 80
5.4.5 Het wijzigingsbeding en gedeeltelijke ontbinding / 80
5.5 Het geheimhoudingsbeding / 80
5.5.1 Het bedrijfsgeheim / 81
5.5.2 Het overeengekomen geheimhoudingsbeding / 82
5.5.3 Handhaven / 83
5.5.4 Melding misstanden / 84
5.6 Het boetebeding / 85
5.6.1 Het arbeidsrechtelijke boetebeding / 85
5.6.2 Beroep op het boetebeding / 87
5.6.3 Matiging van de boete / 88
5.7 Het studiekostenbeding / 89
5.7.1 Voorwaarden studiekostenbeding / 89
5.7.2 Terugbetalingsregelingen na 1 augustus 2022 / 90
5.7.3 Studiekostenbeding in Cao Rijk 2024-2025 / 91
6. Privacy / 93
6.1 De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) / 93
6.1.1 Persoonsgegevens en verwerking / 94
6.1.2 Beginselen inzake verwerking / 94
6.1.3 Verwerkingsgrondslagen / 94
6.1.4 Rechten medewerkers / 96
6.1.5 Verantwoordingsplicht / 96
6.1.6 Schending privacy en bewijsrecht / 97
6.2 E-mail- en internetgebruik / 98
6.2.1 Gedragsregels en gevolgen / 98
6.2.2 Controle / 98
6.3 Cameratoezicht / 99
6.4 Alcohol- en drugstesten / 100
6.5 Gedragingen in de privésfeer / 101
6.6 Zieke werknemer / 103
6.6.1 Rol bedrijfsarts / 104
7. Werkgeversaansprakelijkheid / 105
7.1 Zorgplicht werkgever / 105
7.1.1 Arbeidsomstandigheden / 105
7.1.2 Opzet of bewuste roekeloosheid werknemer / 107
7.2 Schadevergoeding / 107
7.2.1 Verjaringstermijn / 108
7.3 Voorzieningen bij schade in Cao Rijk / 108
7.3.1 Beroepsincident, dienstongeval en beroepsziekte / 108
7.3.2 Financiële gevolgen / 109
7.4 Hybride werken / 110
7.4.1 Afspraken in Cao Rijk 2021 en 2022-2024 / 111
7.5 Sociale Veiligheid / 113
8. Overgang van onderneming / 115
8.1 Criteria overgang van onderneming / 115
8.1.1 Economische eenheid / 115
8.1.2 Overgang als gevolg van een overeenkomst, fusie of splitsing / 116
8.1.3 Behoud van identiteit / 116
8.2 Gevolgen overgang van onderneming / 117
8.2.1 Overgang van medewerkers en arbeidsvoorwaarden / 117
8.2.2 Informatieplicht van de werkgever / 118
8.2.3 Hoofdelijke verbondenheid vervreemder / 118
8.2.4 Overgang van onderneming en ontslag / 118
9. Wet arbeid en zorg / 119
9.1 Zwangerschaps- en bevallingsverlof / 119
9.2 Adoptie- en pleegzorgverlof / 121
9.3 Calamiteiten- en kortdurend verzuimverlof / 121
9.4 Kraamverlof / 123
9.5 Mededelingsverplichting calamiteiten-, kortdurend verzuim- en
kraamverlof / 124
9.6 Kortdurend en langdurig zorgverlof / 124
9.6.1 Kortdurend zorgverlof / 124
9.6.2 Langdurig zorgverlof / 125
9.7 Ouderschapsverlof / 126
9.8 Levensloopregeling / 128
9.9 Menstruatie- en overgangsklachten / 129
10. Integriteit en disciplinaire maatregelen (de goede ambtenaar) / 131
10.1 Integriteit / 131
10.2 Disciplinaire maatregelen / 133
10.2.1 Schorsing / 133
10.2.2 Waarschuwing / 135
10.2.3 Boete / 136
10.2.4 Straffen in de Cao Rijk / 136
10.2.5 Kenbaarheid / 136
10.3 Klokkenluiders / 138
10.3.1 Wet bescherming klokkenluiders / 138
10.3.2 Wijzigingen / 139
10.3.3 Gedeeltelijke inwerkingtreding / 140
11. Geschillenbeslechting / 143
11.1 Geschillenbeslechting in de Cao Rijk / 143
11.1.1 RABA / 143
11.1.2 de Geschillencommissie Rijk / 143
11.2 Procederen: de bevoegde instantie / 144
11.3 De procedure in eerste aanleg / 145
11.3.1 Dagvaarding of verzoekschrift / 145
11.3.2 Vernietiging of herstel / 146
11.3.3 Procesvertegenwoordiging / 146
11.3.4 Vervaltermijnen / 147
11.4 Procederen: hoger beroep en cassatie / 148
11.5 Mediation / 148
11.5.1 Wanneer mediation inzetten? / 150
Deel 2 Arbeidsongeschiktheid
12. Ziekte en re-integratie / 155
12.1 Wat is arbeidsongeschiktheid? / 155
12.2 Rechtsgevolgen arbeidsongeschiktheid / 156
12.2.1 Loondoorbetaling bij ziekte – duur / 156
12.2.2 Loondoorbetaling bij ziekte – hoogte / 157
12.2.3 Loondoorbetaling bij ziekte – beroepsziekte, dienstongeval, beroepsincident / 158
12.2.4 Re-integratieverplichtingen werkgever / 159
12.2.5 Re-integratieverplichtingen werknemer / 162
12.2.6 Stappenplan re-integratie / 163
12.2.7 Niet nakomen verplichtingen werknemer / 163
12.2.8 Passende arbeid wordt bedongen arbeid / 167
12.2.9 Opzegverbod / 168
12.2.10 Toepassingspraktijk / 168
13. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) / 169
13.1 WIA-uitkeringen / 169
13.2 Recht op een uitkering / 169
13.2.1 Kring van verzekerden / 170
13.2.2 Minstens 35% arbeidsongeschikt / 170
13.2.3 Wachttijd / 171
13.2.4 Re-integratieverplichtingen en loonsanctie / 172
13.2.5 Uitsluitingsgronden / 174
13.3 De IVA-uitkering / 175
13.3.1 Ingangsdatum IVA-uitkering / 176
13.3.2 Hoogte uitkering / 177
13.3.3 Einde uitkering / 177
13.4 De WGA-uitkering / 177
13.4.1 Loongerelateerde uitkering / 178
13.4.2 Loonaanvullings- of vervolguitkering / 178
13.4.3 Ingangsdatum WGA-uitkering / 179
13.4.4 Einde uitkering / 179
13.5 Re-integratie en de WIA / 180
13.6 Aanvullende uitkering bij dienstongeval, beroepsziekte en beroepsincident / 180
14. Arbeidsongeschiktheidspensioen / 181
14.1 Het recht op AAOP / 181
14.2 Hoogte van de uitkering / 181
14.2.1 Pensioenopbouw / 182
14.3 Overlijdensuitkering na overlijden AAOP-gerechtigde / 182
Deel 3 Einde van de arbeidsovereenkomst
15. Ontslaggronden (individueel ontslagrecht) / 187
15.1 Preventieve ontslagtoets / 187
15.2 Opzegging of ontbinding / 187
15.2.1 UWV of kantonrechter? / 187
15.3 De ontslaggronden / 188
15.3.1 Bedrijfseconomische redenen (a-grond) / 188
15.3.2 Langdurige arbeidsongeschiktheid (b-grond) / 190
15.3.3 Frequent verzuim (c-grond) / 193
15.3.4 Disfunctioneren (d-grond) / 194
15.3.5 Verwijtbaar handelen en nalaten (e-grond) / 198
15.3.6 Werkweigering wegens gewetensbezwaar (f-grond) / 204
15.3.7 Verstoorde arbeidsverhouding (g-grond) / 205
15.3.8 Restcategorie (h-grond) / 208
15.3.9 Cumulatiegrond (i-grond) / 208
15.4 Herplaatsing / 209
15.5 Opzegtermijn / 210
15.6 Opzegverboden / 211
16. Reorganiseren, de UWV-procedure en de ontslagcommissie / 213
16.1 Reorganiseren algemeen / 213
16.2 Het Van-werk-naar-werk-beleid (Hoofdstuk 14 Cao Rijk) / 213
16.2 VWNW-begeleiding / 214
16.2.1 VWNW-onderzoek / 214
16.2.2 VWNW-advies / 215
16.2.3 VWNW-plan / 215
16.2.4 VWNW-begeleidingstraject / 215
16.3 Voorzieningen / 216
16.4 Stimuleringspremie / 218
16.5 Overleg met de vakbonden en medezeggenschap / 219
16.6 Geschillen / 219
17. Ontslag op staande voet / 221
17.1 Voorwaarden voor ontslag op staande voet / 221
17.2 Dringende reden / 221
17.3 Onverwijlde opzegging / 226
17.4 Onverwijlde mededeling / 227
17.5 Gevolgen van het ontslag op staande voet / 227
17.5.1 Gevolgen van het ontslag op staande voet voor de werknemer / 227
17.5.2 (Processuele) keuzemogelijkheden voor de werknemer / 228
17.6 Gevolgen voor de werkgever / 228
18. Vergoedingen / 231
18.1 De transitievergoeding / 231
18.1.1 Wanneer bestaat recht op de transitievergoeding? / 231
18.1.2 Hoogte van de transitievergoeding / 232
18.1.3 Wanneer geen recht op de transitievergoeding? / 233
18.1.4 Kosten in mindering brengen op de transitievergoeding / 233
18.1.5 Collectieve afspraken / 234
18.1.6 Compensatieregeling en ‘slapende dienstverbanden’ / 235
18.2 De cumulatievergoeding / 237
18.3 De billijke vergoeding / 237
18.3.1 Verschillende soorten billijke vergoedingen / 238
18.3.2 Hoogte billijke vergoeding / 238
18.4 Vergoeding wegens onregelmatige opzegging/gefixeerde schadevergoeding / 240
18.5 Overige vergoedingen / 241
18.5.1 Cumulatie tussen beëindigingsvergoeding en de bijzondere beloningsregels uit de WNT / 241
18.5.2 De overeengekomen vergoeding, ‘golden parachute’ / 243
18.5.3 RVU-heffing / 243
18.6 Instellen vordering: termijnen / 243
19. De beëindigingsovereenkomst / 245
19.1 Inhoud van de beëindigingsovereenkomst / 245
19.2 Het schriftelijkheidsvereiste / 246
19.3 De bedenktermijn / 247
19.4 Verschil tussen opzegging en instemming / 248
20. WW- en bovenwettelijke werkloosheidsuitkering / 251
20.1 WW-uitkering / 251
20.2 Bovenwettelijke werkloosheidsuitkering / 251
20.2.1 Verhoogde uitkering / 252
20.2.2 Aanvullingsuitkering / 252
20.2.3 Overbruggingsuitkering / 253
Deel 4 Arbeidsvoorwaardelijke regelingen
21. Salaris, salaristoelagen en vergoedingen / 257
21.1 Vaste beloning / 257
21.1.1 Jubileumuitkering / 259
21.2 Variabele beloning / 259
21.2.1 Toelage onregelmatige dienst / 259
21.2.2 Vaste toelage onregelmatige dienst vanaf 55 jaar / 260
21.2.3 Aanvullende vaste toelage onregelmatige dienst / 260
21.2.4 Aflopende toelage onregelmatige dienst / 260
21.2.5 Toelage vrijwillige nachtdienst / 261
21.2.6 Toelage werktijdverschuiving / 261
21.2.7 Overwerkvergoeding / 261
21.2.8 Toelage bereikbaarheids- en beschikbaarheidsdienst / 261
21.2.9 Toelage bezwarende omstandigheden / 262
21.2.10 Toelage waarnemen hogere functie / 263
21.2.11 Toelage of eenmalige uitkering om andere reden / 263
21.2.12 Overwerkvergoeding / 263
21.3 Overige vergoedingen / 264
21.3.1 Maaltijdvergoeding bij overwerk / 264
21.3.2 Thuiswerkvergoeding en voorzieningen thuiswerkplek / 265
21.3.3 Representatiekosten / 265
21.3.4 BHV-vergoeding / 265
21.3.5 Vergoedingen voor tijdelijke andere woonruimte en verhuizing / 266
21.3.6 Vergoeding beeldschermbril / 266
21.3.7 Vergoeding voor juridische ondersteuning / 266
21.4 Individueel keuzebudget / 267
21.4.1 IKB-budget / 267
21.4.2 IKB-uren / 268
21.4.3 Betaald meer uren werken (met gelijkblijvende arbeidsduur) / 268
22. Arbeidsduur en werktijden / 269
22.1 Arbeidsduur / 269
22.1.1 Wijziging arbeidsduur op verzoek werknemer / 270
22.1.2 Wijziging arbeidsduur – lidmaatschap ondernemingsraad / 271
22.2 Werktijden / 272
22.2.1 Arbeidspatroon en werk- en rusttijden / 272
22.2.2 Verzoek wijziging werktijden / 273
22.2.3 Onbetaald meer uren werken (compensatie-uren) / 275
22.2.4 Betaald meer uren werken / 275
22.2.5 Overwerk / 276
22.2.6 Onregelmatige diensten / 277
23. Vakantie(verlof) en verlof / 281
23.1 Vakantie(verlof) / 281
23.1.1 Opbouw vakantie-uren / 282
23.1.2 Opname vakantie / 282
23.1.3 Hoogte loondoorbetaling / 284
23.1.4 Verkoop vakantie-uren / 284
23.1.5 Verval vakantie-uren / 284
23.1.6 Samenloop ziekte en vakantie / 285
23.1.7 Negatief verlofsaldo / 286
23.2 Verlof / 287
23.2.1 Feestdagen / 287
23.2.2 Politiek verlof / 287
23.2.3 Vakbondsverlof / 288
23.2.4 Internationaal verlof / 289
23.2.5 Verlof voor vrijwillige politie / 290
23.2.6 Verlof voor reservisten / 290
23.2.7 Verlof voor huwelijk, geregistreerd partnerschap of een samenlevingscontract / 291
23.2.8 Zwangerschaps- en bevallingsverlof / 291
23.2.9 Ouderschapsverlof / 291
23.2.10 Adoptie- en pleegverlof / 291
23.2.11 Kort verzuimverlof en geboorteverlof / 291
23.2.12 Kort- en langdurend zorgverlof / 291
24. Duurzame inzetbaarheid / 293
24.1 Monitoren van het functioneren van de werknemer / 293
24.2 Scholing / 294
24.2.1 Scholing en ontslag / 295
24.2.2 Studiekostenbeding / 295
24.2.3 Aftrek scholingskosten op de transitievergoeding / 296
24.2.4 Gevolgen van EU-richtlijn / 296
24.3 Bepalingen over functioneren en ontwikkelen in Cao Rijk / 297
24.3.1 Functioneren / 297
24.3.2 Scholing en andere studiefaciliteiten / 298
25. Rechten en plichten / 301
25.1 Instructierecht werkgever / 301
25.2 Voorgeschreven kleding / 301
25.3 Besmettelijke ziekte / 302
25.4 Gebruik motorrijtuigen / 303
25.5 Schorsing / 304
25.6 Geschilbeslechting / 306
25.6.1 Rijksloket advies en bemiddeling arbeidszaken (RABA) / 306
25.6.2 Geschillencommissie / 307
25.6.3 Juridische ondersteuning werknemers / 308
25.7 EU-richtlijn transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden / 308
26. De rol van de ondernemingsraad / 311
26.1 Overheid onder de Wet op de ondernemingsraden / 311
26.2 Instelling ondernemingsraad / 311
26.3 Begrippenkader / 312
26.4 Overleg en informatie / 313
26.5 Adviesrecht / 313
26.6 Politiek primaat / 316
26.7 Instemmingsrecht / 317
26.8 Adviesrecht benoeming of ontslag WOR-bestuurder / 319
26.9 Andere bevoegdheden van de ondernemingsraad / 319
26.10 Primaat van de Cao Rijk / 320
26.11 Geschillen over naleving WOR / 320
26.12 Ontslagbescherming / 321
27. De rol van de vakbonden bij de overheid als werkgever / 323
27.1 De collectieve arbeidsovereenkomst / 323
27.2 Totstandkoming van een cao / 323
27.3 De bindende kracht van cao-bepalingen / 324
27.4 Horizontale, diagonale en obligatoire cao-bepalingen / 325
27.5 Gebondenheid aan de cao / 325
27.5.1 Lid van een cao-partij / 325
27.5.2 Algemeenverbindendverklaring (AVV) / 326
27.5.3 Incorporatie / 327
27.5.4 Nawerking / 327
27.6 De uitleg van cao-bepalingen / 327
27.7 Het arbeidsvoorwaardenoverleg bij de overheid / 328
Bijlage 1 Tools / 331
Bijlage 2 Cao Rijk 2022-2024 / 353
Onderhandelingsresultaat CAO Rijk 2024-2025 / 659
Bijlage 3 Wet- en regelgeving / 675
Trefwoordenregister / 743
